Ceza Muhakemesi Hukukunda Olağan Kanun Yolları

CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU

OLAĞAN KANUN YOLLARI[1]

NOT: 20 Temmuz 2016 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek yeni sisteme göre yazılmıştır.  DİPNOTLARA DA BAKINIZ.

# İTİRAZ

Bütün hakim kararlarının VEYA kanunda belirtilen bazı hallerde mahkeme kararlarının yetkili merci tarafından incelenmesidir. Hem hukuki anlamda, hem maddi anlamda inceleme yapılmaktadır[1].

Konusu, kural olarak hakim kararlarıdır. CMK’nın 267. maddesi uyarınca TÜM hakim kararlarına karşı itiraz yolu açıktır.

İTİRAZ YOLUNA GİDİLEBİLECEK MAHKEME KARARLARI AŞAĞIDAKİ GİBİDİR (BUNLAR İSTİSNAİDİR ve tek tek sayılmıştır.)

-       Yetkisizlik kararına (m. 5/2)

-       Eski hale getirme isteminin reddi kararına (m. 42/2)

-       Gözlem altına alma kararına (m. 74/4)

-       Beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması kararına (m. 76/5)

-       Tutuklama, tutuklamanın devamı ve salıverme isteminin reddi kararına (m. 101/5 ve m. 104/2)

-       Adli kontrole ilişkin karara (m. 111/2)

-       Elkonulan eşyanın iadesi isteminin reddi kararına (m. 131/1)

-       Müdafi ve vekilin yasaklanması kararına (m. 151/4)

-       Durma kararına (m. 223/8)

-       Zorlama amaçlı elkoyma kararına (m. 248/8)

-       İstinaf başvurusunun kabul edilebilir olmadığı kararına (m. 276/2)

-       Temyiz başvurusunun kabul edilebilir olmadığı kararına (m. 296/2)

-       Yargılamanın yenilenmesi isteminin kabul edilebilir olmadığı kararına (m. 319/3)

-       Yargılamanın yenilenmesi isteminin esassız olması nedeniyle reddi kararına (m. 321/3)

-       İnfazla ilgili kararlara (5275 sk. m. 101/3)

-       Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına (m. 231)

karşı itiraz yoluna gidilebilir.

İtiraz başvurusu yazılı olarak veya zabıt katibine tutanağa geçirilmek kaydıyla sözlü olarak yapılabilir.

·      Kararın öğrenildiği andan itibaren 7 gün içinde yetkili mercie başvurulmalıdır. Bu süre HAK DÜŞÜRÜCÜ niteliktedir.

·      İtiraz yoluna başvurulması ile karar yerine getirilmeye devam eder

  

- İTİRAZ İSTEMİNİ İNCELEYECEK YETKİLİ MERCİ

İtiraz istemi ilk önce kararı veren mahkemenin önüne gider. (Karar vereni kendisine şikayet ediyoruz yani. Doğal olarak reddediliyor genelde). Kararı veren mahkeme itirazı yerinde görürse kararı düzeltir. Ve sorun çözülür. Ancak itirazı yerinde bulmazsa, itirazı incelemeye yetkili merciye 3 gün içinde gönderir.

 Peki itirazı incelemeye yetkili merciler kimlerdir?  (ÖNEMLİ) (m. 268/3)

·      Sulh Ceza Hakimliği (SCH) kararına karşı à Numara olarak kendisini izleyen hakimliğe, son numara ise 1. Sulh Ceza Hakimliğine[2] VEYA orada SCH yoksa en yakın sulh ceza hakimliğine başvurulur.

·      Asliye ceza mahkemesei hakiminin kararlarına karşı à o yargı çevresindeki Ağır Ceza Mahkemesi inceler.

·      Ağır Ceza Mahkemesi ve Ağır Ceza Mhk. Başkanı tarafından verilen kararlara karşı à Numara olarak kendisini izleyen mahkeme, son numara için birinci ağır ceza; tek ağır ceza mhk varsa en yakın ağır ceza mahkemesi inceler. (Sulh cezadaki gibi)

·      Bölge Adliye Mahkemesi (BAM) Ceza Dairelerinin tüm kararları + Yargıtay Ceza Dairelerinin esas mahkeme olarak verdiği kararlara karşı à Kararı üye vermişse; Daire başkanı – Kararı daire başkanı vermişse; bir sonraki daire inceler. (Son numara ise, birinci daire)

·      Naip hakim kararlarına karşı à Mensup oldukları Ağır Ceza Mhk. Başkanı inceler

·      İstinabe olunan mhk. kararlarına karşı à Yukarıdaki esaslara göre; bulundukları yerdeki mahkeme başkanı veya mahkeme inceler

- Kural olarak duruşmasız incelenir. Ancak gerekli görülürse duruşma da yapılabilir. İtiraz merciinin yetkisi, itiraz konusu ile sınırlıdır.

İTİRAZ HAKLI GÖRÜLÜRSE; İTİRAZİ İNCELEYEN MERCİ YENİ KARARI KENDİSİ VERİR.

İTİRAZ REDDEDİLİRSE; REDDEDİLMİŞTİR. İKİ KARAR DA KESİNDİR.

# İSTİNAF

I.               GENEL OLARAK

CMK’nın 272-285. maddeleri arasında düzenlenmiştir. 1808 tarihli Fransız CMK ve 1879 tarihli Osmanlı CMK’dan esinlenilmiştir. 1932’den beri kurulmaya çalışılmaktaydı. 20 TEMMUZ 2016 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanacaktır. (Bizim nesle nasipmiş J)

İstinaf incelemesi, Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairesi (BAMCD) tarafından yapılır. AMAÇ, MADDİ GERÇEĞİN ARAŞTIRILMASIDIR. (Yani ikinci kez yerel mahkeme gibi inceleniyor dosya. Temyizdeki gibi örnek içtihat oluşturalım amacı yok.)

II.             İSTİNAF’A GİDİLEMEYECEK KARARLAR (m. 272/3)

-       Hapisten çevrilen adli para cezası HARİÇ; sonuç olarak 3bin TL dahil adli para cezası mahkumiyeti[3]

-       Üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan BERAAT

-       Yasalarda kararın kesin olduğu yazılan haller

III.           İSTİNAF SÜRESİ, USULÜ VE BAŞVURABİLECEK KİŞİLER

·      Hükmün açıklanmasından itibaren 7 GÜN İÇİNDE yapılmalıdır.

·      BAMCD’ye yapılan başvurular harca tabi değil (devlet para istemiyor)

·      İstinaf istemi, hükmü veren mahkemeye yöneltilir. (m. 273)

·      Başvuru, hükmün kesinleşmesini engeller (m. 275)

·      İstinaf kanun yoluna başvuracak kişiler

o   Ağır ceza mahkemelerinde bulunan Cumhuriyet savcıları, mahkemelerinin yargı çevresi içerisindeki asliye mahkemelerinin hükümlerine karşı, kararın o yer Cumhuriyet başsavcılığına geliş tarihinden itibaren yedi gün içinde istinaf yoluna başvurabilirler.

o   Sanık ve CMK’ya göre katılan sıfatını almış olanlar ile katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanlar da başvurabilir

IV.           İSTİNAF SÜRECİ

-       İstinaf dilekçesinin verilmesinden sonra, ilk incelemeyi hükmü veren mahkeme yapar. (Ayak işlerini yapar)

o   Süre geçmişse

o   İstinaf yolu kapalı ise

o   Başvurucunun, buna hakkı yoksa REDDEDER (Basit şeyler)

-       Sonra, kararı veren mahkeme dosyayı BAM’a gönderir. BAM, dosyayı aldığını karşı tarafa (mağdur vs sanık) tebliğ eder, karşı taraf cevap verebilir.

-       Cevaptan sonra, dosya BAM Cumhuriyet Başsavcılığı’na gönderilir. (BAMCBS)

-       BAMCBS, gerekli incelemeleri yapar, eksiklikleri tamamlar, delil varsa ekler. Taraflara da gerekli bilgileri tebliğ eder. (Aynı yerel mahk. gibi)

-       Dosya, BAM Ceza Dairesi’ne gönderilir. BAMCD ön inceleme yapar. (BAMCD, yerel mahkemenin ön incelemesine güvenmiyor)

-       BAMCD, üstteki ön inceleme şartlarını yeniden inceler. Yetkisiz BAMCD ise, yetkili BAMCD’ye gönderir. Sorun yoksa ESASTAN İNCELEMEYE GEÇER

-       ESASTAN İNCELEMEDE, HERŞEYİ ARAŞTIRIR. Dosya, kurulca incelenir VEYA Başkan tarafından üyelere bölüştürülür. (Bu yeni birşey)

BAM KARARI

                                   

BAMCD, 3 türlü karar verebilir.

1.     Başvuruyu esastan reddeder.

2.     Kesin hukuka aykırılık nedeniyle hükmü bozar[4].

3.     Dosyanın yeniden görülmesi için duruşma hazırlığına başlar.

-       Başvuruyu esastan reddederse, yerel mahkemeyi haklı görmüş demektir.

-       Kesin hukuka aykırılık varsa, ilk derece mahkemesine gönderir.

-       İlk iki durum yoksa (Red veya bozma) AYRINTILI İNCELEMEYE BAŞLAR. DURUŞMA YAPAR.

BAM Başkanı veya görevlendireceği üye, duruşma için gerekli çağrıları yapar. (Duruşmaya çağırma, bilirkişi ayarlama vs) Aynen yerel mahkeme gibi yargılamaya başlar. (İstisnalar, CMK 282)[5]

BAM, duruşma sonucundan; ya başvuruyu esastan reddeder. (Yerel mahkeme haklı) Ya da yeni hüküm verir. (ÇOK FAZLA İNCELEME VAR, EVET)

SANIK LEHİNE BU YOLA BAŞVURULMUŞSA, YENİ CEZA; ESKİSİNDEN DAHA AĞIR OLAMAZ. (HANGİ İLKEYDİ BU? EVET? ALEYHE BOZMA YASAĞI DEDİĞİNİZİ DUYAR GİBİYİM)

Bu karara karşı direnilemez. (İtiraz, temyiz, olağanüstü kanun yolları mümkün) (CMK, m. 284/1-2)

# TEMYİZ

20 Temmuz 2016 tarihine kadar CMUK (Eski cmk) hükümleri uygulanacak, 20 Temmuz’dan itibaren yeni CMK uygulanacaktır.

Kural olarak, BAMCD hükümleri ile, hükme esas teşkil eden ara kararları temyiz edilebilir. Bazı hallerde BAM’ı atlayarak doğrudan Yargıtay’a gidilebilir.

BAMCD’nin

-       Bozma dışında kalan hükümleri

-       Hükümden önce verilip, hükme esas teşkil eden kararları

-       Başka kanun yolu öngörülmemiş kararlar TEMYİZ YOLUNA KONU OLABİLİR.

·      Temyiz edilemeyecek kararlar; (m. 286/2)

o   İlk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezaları ile miktarı ne olursa olsun adlî para cezalarına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine dair bölge adliye mahkemesi kararları

o   İlk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezalarını artırmayan bölge adliye mahkemesi kararları

o   İlk derece mahkemelerinin görevine giren ve kanunda üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dâhil) hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin her türlü bölge adliye mahkemesi kararları

o   Adlî para cezasını gerektiren suçlarda ilk derece mahkemelerinden verilen hükümlere ilişkin her türlü bölge adliye mahkemesi kararları

o   Sadece eşya veya kazanç müsaderesine veya bunlara yer olmadığına ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları

o   On yıl veya daha az hapis cezasını veya adlî para cezasını gerektiren suçlardan, ilk derece mahkemesince verilen beraat kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları

o   Davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına, güvenlik tedbirine ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak bölge adliye mahkemesince verilen bu tür kararlar veya istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar

o   Yukarıdaki bentlerde yer alan sınırlar içinde kalmak koşuluyla aynı hükümde, cezalardan ve kararlardan birden fazlasını içeren bölge adliye mahkemesi kararları temyiz edilemez.

Temyiz nedeni à Hükmün hukuka aykırı olması gerekir. (Bir hukuk kuralının uygulanmaması veya yanlış uygulanması hukuka aykırılıktır.) (m. 294/2)

KESİN HUKUKA AYKIRILIKLAR; (m. 289)

Temyiz dilekçesi veya beyanında gösterilmiş olmasa da aşağıda yazılı hâllerde hukuka kesin aykırılık var sayılır.

a)    Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması.

b)   Hâkimlik görevini yapmaktan kanun gereğince yasaklanmış hâkimin hükme katılması.


c)    Geçerli şüphe nedeniyle hakkında ret istemi öne sürülmüş olup da bu istem kabul olunduğu hâlde hâkimin hükme katılması veya bu istemin kanuna aykırı olarak reddedilip hâkimin hükme katılması.


d)   Mahkemenin kanuna aykırı olarak davaya bakmaya kendini görevli veya yetkili görmesi.

e)    Cumhuriyet savcısı veya duruşmada kanunen mutlaka hazır bulunması gereken diğer kişilerin yokluğunda duruşma yapılması.

f)     Duruşmalı olarak verilen hükümde açıklık kuralının ihlâl edilmesi.


g)    Hükmün 230. madde gereğince gerekçeyi içermemesi.


h)   Hüküm için önemli olan hususlarda mahkeme kararı ile savunma hakkının sınırlandırılmış olması.


i)     Hükmün hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delile dayanması.


à Sanığın yararına olan hukuk kurallarına aykırılığın, sanık aleyhine hüküm bozması sonucunu doğuracağı haller,

à Ayrı dava açılarak hukuka aykırılığın giderilebileceği haller

TEMYİZ NEDENİ SAYILAMAZ.

Temyiz süresi;

Hükmün açıklanmasından itibaren 7 GÜN (yokluğunda açıklanmışsa, tebliğinden itibaren) Temyiz başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller. Temyiz eden, bozma istemi gerekçelerini başvurularında göstermelidir.

TEMYİZ SÜRECİ

Temyiz istemi, kanunî sürenin geçmesinden sonra yapılmış veya temyiz edilemeyecek bir hüküm temyiz edilmiş veya temyiz edenin buna hakkı yoksa, hükmü temyiz olunan bölge adliye veya ilk derece mahkemesi bir karar ile temyiz istemini reddeder. (ÖN İNCELEME) (m.296)

m. 296’ya göre reddedilmezse; karşı tarafa bu tebliğ edilir. Karşı taraf cevap verebilir. Cevap verildikten veya cevap süresi geçtikten sonra dosya Yargıtay CBS’ye gönderilir. CBS inceleme yapar. Sonra Yargıtay, bir ön inceleme de kendisi yapar. (BAM’daki sisteme benzer)

10 YIL VE DAHA FAZLA HAPİS CEZASINA İLİŞKİN HÜKÜMLERDE; YARGITAY, İNCELEMELERİNİ SANIĞIN VEYA KATILANIN İSTEMİ ÜZERİNE VEYA RE’SEN DURUŞMALI YAPAR (YAPAR DİYOR, DİKKAT. YAPABİLİR DEMİYOR)

Duruşmada hazırlanan rapor üyelere okunur. Üyeler bizzat ayrıca inceler. Sonra duruşma açılır. Duruşmada Yargıtay CBS veya görevlendireceği biri de bulunur. HER HALÜKARDA HÜKÜM ÖNCESİ SON SÖZ SANIĞINDIR.

Bölge adliye mahkemesinin temyiz olunan hükmünün Yargıtayca hukuka uygun bulunması hâlinde temyiz isteminin esastan reddine karar verilir.

Yargıtay; temyiz edilen hükmü, temyiz başvurusunda gösterilen hükmü etkileyecek nitelikteki hukuka aykırılıklar nedeniyle bozar. Bozma sebepleri ilâmda ayrı ayrı gösterilir.

Hüküm, temyiz dilekçesinde gösterilen sebeplerle bozulduğunda, dilekçede açıklanmış olmasa bile saptanan bütün diğer hukuka aykırılık hâlleri de ilâmda gösterilir. (Her türlü inceliyor Yargıtay)

Hükmün bozulmasına neden olan hukuka aykırılık, bu hükme esas olarak saptanan işlemlerden kaynaklanmış ise, bunlar da aynı zamanda bozulur.

Aşağıdaki hallerde, Yargıtay kendisi de düzeltebilir. (m. 303)

a) Olayın daha ziyade aydınlanması gerekmeden beraate veya davanın düşmesine ya da alt ve üst sınırı olmayan sabit bir cezaya hükmolunması gerekirse.

b) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının iddiasına uygun olarak sanığa kanunda yazılı cezanın en alt derecesini uygulamayı uygun görürse.

c) Mahkemece sabit görülen suçun unsurları, niteliği ve cezası hükümde doğru gösterilmiş olduğu hâlde sadece kanunun madde numarası yanlış yazılmış ise.

d) Hükümden sonra yürürlüğe giren kanun, suçun cezasını azaltmış ve mahkemece sanığa verilecek cezanın belirlenmesinde artırma sebebi kabul edilmemiş veya yeni bir kanun ile fiil suç olmaktan çıkarılmış ise birinci hâlde daha az bir cezanın hükmolunması ve ikinci hâlde hiç ceza hükmolunmaması gerekirse.

e) Sanığın açıkça saptanmış olan doğum ve suç tarihlerine göre verilecek cezanın belirlenmesinde gerekli indirim yapılmamış veya yanlış indirim yapılmış ise.

f) Artırma veya indirim sonucunda verilecek ceza süresi veya miktarının belirlenmesinde maddî hata yapılmış ise.

g) Türk Ceza Kanununun 61. maddesindeki sıralamanın gözetilmemesi yüzünden eksik veya fazla ceza verilmiş ise.

h) Harçlar Kanunu ile yargılama giderlerine ilişkin hükümlere ve Avukatlık Kanununa göre düzenlenen ücret tarifesine aykırılık mevcutsa.

·      Yargıtaydan verilen bozma kararına bölge adliye veya ilk derece mahkemesinin direnme hakkı vardır. Ancak, direnme üzerine Yargıtay Ceza Genel Kurulunca verilen kararlara karşı direnilemez. Hüküm yalnız sanık tarafından veya onun lehine Cumhuriyet savcısı veya 262. maddede gösterilen kimselerce temyiz edilmişse, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.

VE SON OLARAK; CMK 264 UYARINCA BU KANUN YOLLARINI AYRINTILI BİLMEYE GEREK  YOK J

“Kabul edilebilir bir başvuruda kanun yolunun veya merciin belirlenmesinde yanılma, başvuranın haklarını ortadan kaldırmaz.

Bu hâlde başvurunun yapıldığı merci, başvuruyu derhâl görevli ve yetkili olan mercie gönderir.”

---

[1] 20 Temmuz 2016 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek yeni sisteme göre yazılmıştır. DİPNOTLAR ÖNEMSİZ DEĞİLDİR! Öncelikli olarak, Centel/Zafer Ceza Muhakemesi Hukuku 12. Baskı'dan yararlanılmıştır.

[2] Eski CMK’da acele ve adi itiraz olarak ikiye ayrılmaktaydı. Ancak 5271 sayılı CMK ile birlikte bu ayrım ortadan kalkmıştır.

[3] Örneğin o yargı çevresinde 5 tane SCH varsa, 1. SCH kararına karşı 2.; 5. SCH kararına karşı 1. SCH itirazı incelemeye yetkilidir.

[4] Bu miktarın değiştirilmesi gündemde.

[5] b) İlk derece mahkemesinin kararında 289. maddede belirtilen bir hukuka aykırılık nedeninin bulunması hâlinde hükmün bozulmasına ve dosyanın yeniden incelenmek ve hükmolunmak üzere hükmü bozulan ilk derece mahkemesine veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği diğer bir ilk derece mahkemesine gönderilmesine,

[6] İstisnalar

Madde 282 – Duruşma açıldığında aşağıda gösterilen istisnalar dışında CMK’nın duruşma hazırlığı, duruşma ve karara ilişkin hükümleri uygulanır:

a) Duruşma, bu Kanunun öngördüğü genel hükümlere göre başladıktan sonra görevlendirilen üyenin inceleme raporu okunur.

b) İlk derece mahkemesinin gerekçeli hükmü de okunur.

c) İlk derece mahkemesinde dinlenilen tanıkların ifadelerini içeren tutanaklar ile keşif tutanakları, bilirkişi raporu, bölge adliye mahkemesi duruşma hazırlığı aşamasında toplanan delil ve belgeler, yapılmışsa keşif ve bilirkişi açıklamalarına ilişkin tutanak ve raporlar okunur.

d) Bölge adliye mahkemesi duruşmasında dinlenilmeleri gerekli görülen tanık ve bilirkişiler çağrılır.